Fikri Mülkiyet Hukuku

---

 Fikri mülkiyet hakları mevzuatı, telif hakları ve sınai mülkiyet haklarına ilişkin mevzuat olmak üzere iki ana unsurdan oluşmaktadır. Söz konusu hakların etkin bir şekilde uygulanması (enforcement) da bu alanın önemli bir parçasıdır. 

Telif hakları, ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her türlü fikir ve sanat ürünlerini yaratan eser sahiplerinin haklarını korumayı amaçlayan düzenlemeler ile icracı sanatçıların, fonogram yapımcılarının, radyo ve televizyon kuruluşlarının ve filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren film yapımcılarının haklarını içeren bağlantılı hakları korumak amacıyla gerçekleştirilen düzenlemeleri içerir.

Sınai mülkiyet hakları ise, marka, patent, tasarım, faydalı model ve entegre devre topografyaları gibi oldukça geniş bir alanı kapsamaktadır.

Telif hakları, patentler, faydalı modeller, tasarımlar, markalar, coğrafi işaretler, yeni bitki çeşitleri, entegre devre topografyaları, biyoteknoloji, gen teknolojisi, bilgisayar programları, veri tabanları ve hatta ticari sırlar fikri mülkiyet şemsiyesi altındadır. Kavram giderek genişleme eğilimindedir. Son zamanlarda uluslararası arenada folklor, biyoçeşitlilik, geleneksel bilgi ve hatta nanoteknoloji bu bağlamda yoğun bir şekilde tartışılmakta ve bu konularda ulusal ve uluslararası düzeyde yeni kurallar kabul edilmektedir. Ayrıca fikri mülkiyetin, rekabet ve haksız rekabet gibi alanlarla da sıkı ilişkisi vardır.

Telif hakları, eserin meydana getirilmesiyle kendiliğinden doğar. Bunun için bildirim ya da tescil gibi bir prosedüre ihtiyaç yoktur. Buna karşılık patent, faydalı model, marka ve tasarım gibi sınaî mülkiyet kategorisinde yer alan haklar Türk Patent gibi bir idari kurumda tescil ettirilmelidir. Sınai haklar bakımından esas olan tescildir; tescilsiz koruma istisnaidir.

Fikri mülkiyet hakları, hukukun diğer alanlarından farklı, kendine özgü (sui generis) niteliklere sahiptir. Fikri mülkiyetin özellikleri dikkate alınmaksızın düz mantıkla, bu alanda yaşanan hukuki problemlere çözüm üretilemez. NFT (non-fungible tokens) terimi, misli olmayan kripto varlıkları ifade etmek için kullanılmaktadır. Son günlerde bir yatırım aracı olarak oldukça yaygın hale gelen NFT’leri kripto paralar olarak da bilinen “fungible tokens” yani misli kripto varlıklardan ayıran yönü biri diğerinin yerine geçmeyen, eşsiz kripto varlıklar olmalarıdır. Her ikisinin ortak noktası ise blokzincir teknoloji altyapısını kullanması ve transferlerinin ağ üzerinden akıllı sözleşmeler vasıtasıyla gerçekleştirilmesidir.